دستگاه های موسیقی ایرانی
از جمله کشورهایی که یکی از غنی ترین و پربارترین فرهنگ ها و هنرهای جهان را در بر دارد، کشور عزیزمان ایران میباشد. فرهنگ ایرانی همواره در جهان سرآمد است و هنر ایران زمین در تمامی بخش ها، قدمت فراوانی دارد که یکی از زیرمجموعه های آن، موسیقی ایرانی میباشد.
در موسیقی اصیل ایرانی، اصطلاحی وجود دارد که تقریباً تمامی موزیسین هایی که در این مملکت فعالیت میکنند، با این اصطلاح آشنا هستند و بر آنها لازم است که این مبحث و تمامی بخش های آن را فراگیرند؛ این اصطلاح ” دستگاه ” نام دارد. در ادامه قصد داریم بیشتر با این مبحث آشنا شویم و نسبت به تمامی بخش ها و زیرمجموعه های آن شناخت پیدا کنیم؛ با نوانُت همراه باشید…
مشاهده قیمت و تخفیف های ویژه انواع کتاب آموزش نت خوانی موجود در بازار
همچنین بخوانید:
مشاهده قیمت و تخفیف های ویژه انواع کتاب آموزش نت خوانی موجود در بازار
مفهوم دستگاه در موسیقی
در یک تعریف کلّی و جامع، میتوان گفت دستگاه مجموعه ای از نغمه ها و گوشه ها میباشد که طبق یک ساختار مشخص و معیّن در یک مجموعه قرار گرفته اند. در واقع دستگاه در موسیقی تا حدودی شبیه به گام در موسیقی جهانی است با این تفاوت که در موسیقی جهانی هم برای نوازنده و هم برای خواننده، تمامی گام ها تنها در دو بخش مینور و ماژور وجود دارند امّا در موسیقی ایرانی، مبحث کمی گسترده تر است.
در موسیقی اصیل و کلاسیک ایران، هفت دستگاه و پنج آواز وجود دارد که میتوان گفت آوازها نیز زیرمجموعه ی دستگاههای موسیقی میباشند. هفت دستگاه موسیقی ایرانی عبارتند از: ماهور، شور، همایون، نَوا، سه گاه، چهارگاه و راست پنجگاه. پنج آواز ایرانی نیز عبارتند از: دشتی، اصفهان، ابوعطا، بیات تُرک و افشاری.
مشاهده قیمت و تخفیف های ویژه انواع کتاب آموزش نت خوانی موجود در بازار
معرفی دستگاه ها
1_ ماهور
میتوان گفت ماهور مانند گام ماژور تمامی نُت ها بوده و تمام سرکلیدها مانند یکدیگر میباشد. گام پیش فرض هر دو، روی نُت دو بوده (دو ماژور و ماهورِ دو) و سرکلید همه ی نُت ها، روی بِکار میباشد. فواصل بین نُت ها نیز به این ترتیب است: پرده / پرده / نیم پرده / پرده / پرده / پرده / نیم پرده.
از مشهورترین قطعات موسیقی در این دستگاه میتوان به مرغ سحر و آهنگ تولدت مبارک اشاره کرد.
2_ شور
فواصل شور تقریباً مانند گام مینور میباشد با یک تفاوت قابل توجه. درجه ی دوم دستگاه شور، ربع پرده کمتر از درجه ی دوم گام مینور میباشد؛ یعنی فواصل شور بدین ترتیب است: پرده / ربع پرده / پرده / پرده / نیم پرده / پرده / پرده.
معمولاً برای بدست آوردن علائم شورِ یک نُت و تنیک، در ابتدا گام مینور آن را محاسبه کرده و سپس از درجه ی دوم آن، ربع پرده کم میکنند. قطعه ی منتظرت بودم و به سوی تو جزء قطعات مشهور شور میباشند.
3_ همایون
برای پیدا کردن فواصل در این دستگاه نیاز است تا از قواعد شور کمک بگیریم با این قاعده و فرمول که با اضافه کردن نیم پرده به درجه ی سوم شور یک تُنیک، همایون آن به دست می آید. برای مثال درجه ی سوم شور سُل که سی بمُل میباشد، با اضافه کردن نیم پرده به آن و تبدیل کردن به سی بکار، آن گام تبدیل به همایون سُل میشود.
از قطعات شناخته شده و محبوب در این دستگاه، میتوان به قطعات تو ای پری کجایی و ساقرم شکسته ای ساقی اشاره کرد.
مشاهده قیمت و تخفیف های ویژه انواع کتاب آموزش نت خوانی موجود در بازار
همچنین بخوانید:
مشاهده قیمت و تخفیف های ویژه انواع کتاب آموزش نت خوانی موجود در بازار
4_ سه گاه
برای بدست آوردن سه گاه یک تُنیک، بهترین روش استفاده از گام ماژور آن است. برای استفاده از این روش و محاسبه ی سه گاه یک تُنیک، کافیست ماژور آن را بدست آورده و در ابتدا درجه ی پنجم آن را نیم پرده پایین آورده و در ادامه نیز درجه ی دوم آن کُرُن میشود.
مشهورترین قطعات ساخته شده در این دستگاه، قطعات رسوای زمانه و گل اومد بهار اومد اشاره کرد.
5_ چهارگاه
چهارگاه در موسیقی ایرانی نیز مقداری با گام ماژور در موسیقی جهانی شباهت دارد با این تفاوت که در دستگاه چهارگاه، درجه ی دوم و ششم آن ربع پرده کمتر از گام ماژور آن میباشد. برای بدست آوردن سرکلیدهای چهارگاه یک تنیک نیز ابتدا گام ماژور آن را محاسبه کرده و در ادامه از درجه دوم و ششم آن ربع پرده کم میکنند.
آهنگ بادا بادا مبارک باد از قطعات مشهور و شناخته شده در این دستگاه میباشند.
6_ راست پنجگاه
راست پنجگاه از نظر ساختاری دقیقاً مانند ماهور بوده و تفاوت این دو دستگاه در تعداد نغمه ها و گوشه های آنها میباشد. برای بدست آوردن علائم راست پنجگاه، از همان قواعدی که در بخش ماهور گفته شد، عمل کرده و سرکلیدها را بدست می آوریم.
قطعه ی بیا بیا دلدار من جزء محبوب ترین قطعات این دستگاه موسیقی ایرانی است.
7_ نَوا
دستگاه نَوا نیز از نظر ساختاری بسیار به دستگاه شور شباهت دارد و حتی میتوان نوا را جزء متعلقات شور قرار داد. در نتیجه برای بدست آوردن علائم نوا، از قواعد گفته شده در بخش شور استفاده میکنیم چرا که سرکلید این دو مانند یکدیگر میباشند.
آهنگ محبوب نوایی جزء مشهورترین قطعات در این دستگاه موسیقی میباشد.
مشاهده قیمت و تخفیف های ویژه انواع کتاب آموزش نت خوانی موجود در بازار
نکات پایانی
- علاوه بر هفت مورد نام برده شده، دستگاه های دیگری نیز وجود دارد امّا تقریباً میتوان گفت تمامی آنها جزء متعلقات این هفت مورد قرار میگیرند و از آنها به عنوان یک دستگاهِ موسیقی مستقل یاد نمیشود.
- توجه شود که آواز با دستگاه متفاوت است و این دو با اینکه شباهت هایی دارند و علاوه بر آنکه آوازها زیرمجموعه دستگاهها میباشند، با این حال نباید این دو مورد را یکی دانست و آنها را باهم قاطی کرد.
مشاهده قیمت و تخفیف های ویژه انواع کتاب آموزش نت خوانی موجود در بازار
همچنین بخوانید: