مضراب تار و سه تار
سازهای تار و سه تار جزء اصیل ترین و پرمخاطب ترین سازهای ایرانی میباشند و افراد بسیار زیادی در سراسر ایران و حتی ایرانیان خارج از کشور علاقه مند به این دو ساز اصیل میباشند. تار و سه تار در دسته ی سازهای زهی _ مضرابی قرار میگیرند؛ یعنی سازهایی هستند که حاوی سیم بوده و با ضربه زدن به این سیم ها با کمک وسیله ای به نام ” مضراب ” صدای این دو ساز منتشر میشود.
البته ساز سه تار را با ناخن انگشت اشاره نیز میتوان نواخت اما برخی نوازندگان و هنرجویان بنا به دلایل گوناگون، تمایلی به نواختن ساز با ناخن را ندارند و ترجیح میدهند از مضراب برای نواختن استفاده کنند. در ادامه ی این مقاله با انواع مضراب های تار و سه تار آشنا خواهیم شد و ویژگی های هریک از این مضراب ها را به طور کامل و جامع بیان خواهیم کرد؛ با نوانُت همراه باشید…
همچنین بخوانید:
مضراب های سه تار
همانطور که گفته شد، ساز سه تار را میتوان به کمک ناخن انگشت اشاره نیز نواخت و معمولاً بیشتر نوازندگان سه تار نیز از این روش برای نواختن استفاده میکنند به گونه ای که ناخن خود را تا اندازه ی کمی ( به ارتفاع حدود 1 سانتی متر ) بلند کرده و آن قسمت بلندی ناخن، شروع به ضربه زدن به سیم ها و نواختن سه تار میکنند.
اما اگر علاقه ای به بلند کردن ناخن ندارید، میتوانید برای نواختن این ساز از مضراب های مخصوص سه تار استفاده کنید. ساختار این مضراب ها به گونه ای است که مانند یک انگشتر وارد انگشت اشاره ی نوازنده شده و روی نوک انگشت تثبیت میشود. مضراب های سه تار عموماً به دو شکل است: مضراب پلاستیکی و مضراب شاخ
مضراب پلاستیکی
این دسته از مضراب های سه تار متشکل از یک سیم نسبتاً نازک و یک تسمه ی فلزی میباشند که آن تسمه به صورت حلقه درآمده و سیم به صورت بیضی شکل و عمودی در قسمت بالایی تسمه قرار میگیرد. نوازنده، مضراب را وارد انگشت خود کرده و با نوک قسمت بیضی شکل آن، به سیم ها ضربه میزند.
این دسته از مضراب ها با توجه به ساختار ساده ای که دارا هستند و همینطور بنا به فلزی بودنشان، از قیمت پایین و ناچیزی برخوردارند اما کارایی خوبی دارند و صدای مطلوب و واضحی را از ساز خارج میکنند. بسیاری از نوازندگان نام آشنا مانند استاد کیوان ساکت در برخی اجراهایشان با سه تار از این دسته مضراب ها استفاده کرده اند.
مضراب شاخ
این دسته از مضراب های سه تار به مراتب با کیفیت تر از مضراب های پلاستیکی میباشند، زیرا جنس این مضراب ها از شاخ حیوانات و بدنه ی آن از جنس چرم ساخته شده است. ساختار خوب این مضراب، موجب شده است که نوازنده بتواند با نواختن سه تار به کمک این مضراب، صدای نرم تر و دلنشین تری را منتشر کند.
این دسته از مضراب ها با توجه به ساختارشان، طبعاً از قیمت بالاتری نسبت به مضراب های پلاستیکی برخوردار هستند امّا بازهم قیمت مناسبی را دارا میباشند و عموم مردم توانایی خرید آن را دارند.
همچنین بخوانید:
آشنایی اولیّه و مقدماتی با تئوری موسیقی
مضراب های تار
ساز تار نیز برای نواختن، نیاز به مضراب دارند و برخلاف سه تار، این ساز را نمیتوان با ناخن نواخت. برای نوازندگی ساز تار، مضراب بین انگشت شصت، انگشت اشاره و انگشت وسط نوازنده قرار گرفته و با کمک آن مضراب، به سیم های ساز ضربه وارد شده و نوای تار به گوش مخاطبان میرسد. در اکثر مضراب های این ساز، یک تکه موم اطراف مضراب وجود دارد و نوازنده در واقع آن قسمت از مضراب که موم به آن چسبیده است را در دست میگیرد.
مضراب های تار انواع مختلفی دارند و هر کدام از اینها، یک رنگ خاص و منحصر به فردی به صدای ساز میدهند. انواع مضراب های تار عبارتند از: مضراب شاخ، مضراب برنجی و مضراب رزینی
مضراب برنجی
این دسته از مضراب ها رایج ترین نوع در بین مضراب های تار میباشد و از جنس برنج ساخته شده اند. اکثر نوازندگان تار و هنرجویان تمایل به استفاده از این نوع مضراب ها را دارند و با این دست از مضراب ها نوازندگی میکنند.
مضراب های برنجی معمولاً قیمت بالایی ندارند و حتی موقع خرید ساز تار، احتمالاً فروشنده همراه با سازتان یک مضراب برنجی هم تقدیم شما بکنند.
مضراب رزینی
یکی دیگر از دسته های مضراب های تار که به تازگی گسترش یافته و محبوبیت خاصی بین نوازندگان و هنرجویان ساز تار پیدا کرده است، مضراب رزینی میباشد. این نوع مضراب ها متشکل از چوب و مایعی چسبنده به نام رزین میباشد.
رنگ صدای شفاف، راحت تر بودن دست نوازنده هنگام نواختن، قیمت مناسب و معقول، زیبایی ظاهری و… از جمله دلایلی است که باعث محبوبیت و تمایز این دسته از مضراب ها نسبت به باقی مضرابهای تار شده است.
مضراب شاخ
این دسته از مضراب های تار با توجه به رنگ متفاوتی که به نوای تار میدهد، معمولاً در اجراهای خاص و برای اجرای قطعات خاصی از آنها استفاده میشود. همانطور که از نام این دسته از مضراب ها پیداست، این مضراب ها از جنس شاخ حیوانات میباشند.
این دسته از مضرابهای تار نیز قیمت خیلی بالایی ندارند و شما به راحتی میتوانید آنها را از فروشگاه های آلات موسیقی خریداری کنید. تفاوت اصلی مضرابهای شاخ با مضرابهای برنجی به سلیقه ی نوازنده و هنرجو بازمیگردد.
نکات پایانی
- در بین مضراب های تار، مضرابهایی از جنس های دیگری مانند عقیق، پلاستیک، عاج و… وجود دارند اما نسبت به مضرابهای گفته شده، فروش و رواج کمتری میان نوازندگان این ساز را دارا میباشند.
- برای اینکه متوجه شوید به چه نوعی از مضراب علاقه مندید، بهتر است که از فروشنده درخواست کنید با هریک از مضرابهای موجود، کمی برای شما نوازندگی کند. در این شرایط شما با رنگ و لعابی که این مضراب ها به صدای ساز میدهند، آشنا خواهید شد و مضراب مورد علاقه ی خود را خریداری خواهید کرد.
مقالات مرتبط: