سنتور
شاید بتوان گفت از جمله سازهای کهن ایرانی که امروزه نیز بین مردم ایران زمین بسیار رایج میباشد، همین ساز ” سنتور ” میباشد. این ساز اصیل ایرانی که به شکل ذوزنقه میباشد، جزء دسته ی سازهای زهی و مضرابی میباشد چرا که حاوی تعداد زیادی سیم است و به کمک مضراب نواخته میشود.
نام این ساز در بسیاری از کُتُب شاعران و علمای ایرانی مانند نوشته های ابوعلی سینا و یا در اشعار منوچهر دامغانی آورده شده و به آن اشاره شده است که نشان از حضور و رواج این ساز در آن دوران دارد.
در ادامه این مقاله قصد داریم به طور کامل و جامع با این ساز آشنا شویم و در رابطه با تاریخچه، ساختار، نواختن، نحوه نگهداری، نوازندگان مشهور و برندهای معروف ساز سنتور با شما صحبت کنیم؛ با نوانُت همراه باشید…
همچنین بخوانید:
تاریخچه سنتور
همانطور که گفته شد، ساز سنتور یکی از قدیمی ترین و کهنسال ترین سازهای ایرانی میباشد. طبق روایت هایی که وجود دارد، ابداع این ساز به ابونصر فارابی نسبت داده میشود که بسیاری از سازهای ایرانی مانند ساز تار برای اولین بار توسط ایشان ساخته شده است.
با اینکه محل تولد ساز سنتور، کشور ایران میباشد امّا این ساز در طول تاریخ سفرهای زیادی کرده و به کشورهای مختلفی رفته و در ان کشورها با نام متفاوتی ماندگار شده است. برای مثال این ساز در چین با نام ” یان کین “، در اتریش با نام ” مک پر ” و در کامبوج و مجارستان با نام ” زیتر ” رواج دارد. در حال حاضر ساز سنتور در کشورهای مختلفی مانند ترکیه، عراق، مصر، هندوستان، یونان، اوکراین و … کاربرد دارد و نواخته میشود.
ساختار سنتور
همانطور که از ظاهر آن پیداست، ساز سنتور دارای یک ساختار منظّم و هندسی میباشد ولی با این حال دارای اجزای گوناگون است که هریک از این اجزا، به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم روی صدای این ساز اثر میگذارد. برای ساخت بدنه ی این ساز معمولاً از چوب درخت گردو استفاده میشود. به صفحه اصلی و رویی ساز سنتور ” صفحه رِزُنانس ” گفته میشود.
اجزای تشکیل دهنده ی ساز سنتور عبارتند از ” بدنه، سیم ها، خَرَک، گوشی ها، سیم گیر، شیطانک، گُل ها و مضراب “. این ساز دارای 72 سیم و 18 خَرَک خمیباشد که از روی هر خَرَک، 4 سیم عبور کرده و از یک طرف به گوشی ها و از طرفی دیگر، به سیم گیرهای ساز متّصل میشوند. جنس سیم ها معمولاً از نیکل و برنج میباشد.
لازم به ذکر است که ساز سنتور در برخی موارد، میتواند تعداد خَرَک های آن افزایش یابد که در این صورت، گستره ی صوتی ساز نیز بیشتر خواهد شد ولی رایج ترین نوع این ساز در ایران، سنتور دارای 18 خَرَک میباشد که اصطلاحاً به آن ” سنتور 9 خَرَکه ” میگویند.
همچنین بخوانید:
راهنمای خرید میکروفون برای استفاده موسیقایی
آشنایی با کاربرد و انواع مترونوم و راهنمای خرید آن
نواختن سنتور
نواختن ساز سنتور به این شکل است که نوازنده به صورت کاملاً صاف روی صندلی و یا به صورت چهارزانو روی زمین نشسته و با دو مضرابی که در دست چپ و راست خود قرار داده است، شروع به ضربه زدن به سیم ها و نواختن ساز میکند. روش گرفتن مضراب به این صورت است که انگشت اشاره در قسمت رویی مضراب، انگشت شصت دقیقآً روی نوک مضراب و سه انگشت دیگر در قسمت پایینی مضراب قرار میگیرند.
در صورتی که نوازنده روی صندلی نشسته است، نیاز است که زیر ساز خود یک میز قرار دهد تا ارتفاع آن با ارتفاع نوازنده همسان شود. بهتر است از میز مخصوص سنتور که در فروشگاه های آلات موسیقی به فروش میرسد استفاده کنید؛ ولی در صورت در دسترس نبودن میز سنتور، میتوانید از میزهای متفرقه نیز استفاده کنید امّا توجه داشته باشید که ارتفاع میز باید به گونه ی باشد که استایل نوازنده هنگام نواختن این ساز، حالت طبیعی خود را از دست ندهد.
نگهداری از سنتور
زمانی که یک ساز وارد منزل و محل زندگی شما میشود، مانند یک حیوان خانگی نیاز به مراقبت مداوم شما دارد. ساز سنتور نیز با توجه به ساختار و ویژگی هایی که دارا میباشد، نیاز به نگهداری خاصی از جانب نوازنده و صاحب آن ساز میباشد. در ادامه به نکاتی اشاره شده است که در نگهداری و مراقبت از این ساز خوش آهنگ به شما کمک خواهد کرد.
- بسیاری از سازهای ایرانی و غربی به رطوبت شدید حساسیّت دارند و ساز سنتور نیز از این قاعده مستثنی نیست. در نتیجه تا حد امکان سازتان را از رطوبت شدید دور نگه دارید و ساز را همیشه در مکانی با شرایط دمایی معتدل نگهداری کنید.
- سلامت ساز را نیز در نظر داشته باشید؛ از سازتان در برابر خط و خَش، شکستگی و تَرَک خوردگی محافظت کنید.
- مضراب های ساز نیز مانند خود ساز در معرض رطوبت آسیب میبینند؛ در نتیجه مضراب های سازتان را نیز از رطوبت شدید دور نگه دارید.
- پس از تمرین و نواختن، سازتان را به داخل جعبه اش بازگردانید.
نکات پایانی
- برندها و مارک های متنوعی با رنج قیمت و کیفیت گوناگونی از ساز سنتور در بازار ایران وجود دارند که دست هنرآموز را هنگام خرید این ساز، باز نگه میدارد. امّا از جمله برندهای مشهور که از کیفیت مناسبی برخوردارند و توسط نوازندگان و هنرجویان مورد استقبال واقع شده اند، برندهای ” فرد ” و ” صالحی ” میباشد.
- از نوازندگان مشهور این ساز میتوان به ابوالحسن صبا، پرویز مشکاتیان، اردوان کامکار، جواد بطحایی، سوسن اصلانی و آذر هاشمی اشاره کرد.
مقالات مرتبط: